Ασφάλεια και προστασία στον χειρισμό των λιπασμάτων
Τα τελευταία χρόνια, έχουν συμβεί πολλά ατυχήματα σε σχέση με τη χρήση λιπασμάτων νιτρικού αμμωνίου τα οποία επηρέασαν τη νομοθεσία για τη μεταφορά, την αποθήκευση και τον χειρισμό τους. Οι αποσυνθέσεις προϊόντων κατά τη διάρκεια της μεταφοράς και της αποθήκευσης έχουν οδηγήσει στην έκλυση τοξικών αερίων και σε επικίνδυνες καταστάσεις.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ανέπτυξε το Παγκοσμίως Εναρμονισμένο Σύστημα ταξινόμησης και επισήμανσης των χημικών προϊόντων (ΠΕΣ). Το ΠΕΣ είναι εναρμονισμένο με τη σύσταση του ΟΗΕ για τη μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων – Πρότυπος κανονισμός, όσον αφορά τις μεθόδους δοκιμής και τον προσδιορισμό κινδύνων. Η Ευρώπη προσάρμοσε το ΠΕΣ και θέσπισε τον κανονισμό CLP για την ταξινόμηση, επισήμανση και συσκευασία ουσιών και μειγμάτων.
Η διεθνής σύσταση του ΟΗΕ για τη μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων έχει ενσωματωθεί στη διεθνή νομοθεσία μεταφορών λιπασμάτων με τους κανονισμούς του ΔΝΟ (ναυτιλία), του ADR (οδικές μεταφορές), του RID (σιδηροδρομικές μεταφορές), του ADN(R) (εσωτερικές πλωτές μεταφορές) και του IATA (εναέριες μεταφορές). Για την αποθήκευση των λιπασμάτων ισχύουν οι εθνικοί και τοπικοί κανονισμοί. Η οδηγία SEVESO παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για τους όγκους αποθήκευσης και τις αξιολογήσεις κινδύνου επικίνδυνων προϊόντων εντός της ΕΕ.
Για να αποκτήσετε τις σωστές πληροφορίες σχετικά με ένα προϊόν ή πρώτη ύλη που χρησιμοποιείται στην παραγωγή ή την επεξεργασία λιπασμάτων, το καλύτερο είναι να ζητήσετε τη νέα επικαιροποιημένη έκδοση των δελτίων δεδομένων ασφαλείας (SDS) που καταρτίζονται σύμφωνα με τις νομοθεσίες της χώρας στην οποία χρησιμοποιούνται τα προϊόντα. Ένα ορθό δελτίο δεδομένων ασφαλείας πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους καθώς και συστάσεις σχετικά με τον χειρισμό και την αποθήκευση, τις ανεπιθύμητες καταστάσεις και την απόρριψη. Πρέπει επίσης να περιέχει πληροφορίες σχετικά με την ταξινόμηση των μεταφορών.
Ασφάλεια λιπασμάτων ανά τύπο προϊόντος
Απλά λιπάσματα νιτρικού αμμωνίου (υψηλής περιεκτικότητας σε άζωτο)
Το ΑΝ 33,5 έχει ταξινομηθεί ως οξειδωτική ουσία (κλάση 5.1) από τον ΟΗΕ λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε νιτρικό αμμώνιο. Οι ειδικές ρυθμίσεις για την αποθήκευσή του παρέχονται από τις εθνικές αρχές. Τα λιπάσματα της Yara με βάση το νιτρικό αμμώνιο περνούν με επιτυχία τη δοκιμή εκρηκτικότητας και έχουν πολύ υψηλή αντίσταση στην εκρηκτικότητα. Σε περίπτωση φωτιάς, τα ενσακισμένα λιπάσματα μπορεί να λιώσουν και να διαλυθούν, αλλά θα έχουν αμελητέα επίδραση στη φωτιά.
Διαχείριση διαρροών και απορριφθέντων υλικών που περιέχουν νιτρικό αμμώνιο
Οι διαρροές από τις μεταφορικές ταινίες ή τους σάκους πρέπει να συλλέγονται γρήγορα, να διακινούνται και να πωλούνται ως κανονικά προϊόντα εφόσον δεν έχουν μολυνθεί και πληρούν τις απαιτήσεις των κανονισμών για τα λιπάσματα.
Αλλιώς, το υλικό πρέπει να διαλύεται ή να γίνεται αδρανές. Σε περίπτωση σοβαρής μόλυνσης, το προϊόν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως απόβλητο, και τα επικίνδυνα υλικά πρέπει να αντιμετωπίζονται σύμφωνα με την τοπική νομοθεσία.
Εκτός από τον ευρωπαϊκό κανονισμό CLP, η αποθήκευση των λιπασμάτων που περιέχουν νιτρικό αμμώνιο διέπεται από την οδηγία COMAH (Seveso). Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, διαθέτουν πρόσθετες εθνικές διατάξεις (TRGS στη Γερμανία, Code de l’environment στη Γαλλία) που διέπουν την αποθήκευση αυτών των προϊόντων. Οι σχετικές εθνικές διατάξεις είναι όλο και πιο διαδεδομένες και πρέπει να ελέγχονται σε τοπικό επίπεδο.
Νιτρική αμμωνία σε λιπάσματα ΝΡΚ
Η νιτρική αμμωνία σε λιπάσματα NPK αποσυντίθεται σε υψηλές θερμοκρασίες. Ύστερα από μια αρχική περίοδο απομειούμενου pH, οι εξώθερμες αντιδράσεις προκαλούν έκλυση θερμότητας και αερίων από το λίπασμα. Ο ρυθμός αποσύνθεσης επιταχύνεται με την παρουσία χλωρίου, οργανικών ουσιών και ορισμένων μεταλλικών ιόντων – ιδιαίτερα του χαλκού (Cu2+). Η αποσύνθεση καθυστερεί με την παρουσία φωσφόρου, ανθρακικών υλικών και υψηλού pH.
Ορισμένα λιπάσματα NPK με βάση τη νιτρική αμμωνία παρουσιάζουν χαρακτηριστικά αυτοσυντηρούμενης αποσύνθεσης (SSD). Σε ορισμένα λιπάσματα, η αυτοσυντηρούμενη αποσύνθεση μπορεί να προκληθεί από την τυχαία έκθεση του προϊόντος σε υψηλές θερμοκρασίες (> 120° C) για μεγάλο διάστημα. Η αποσύνθεση θα συνεχίσει και μετά την εξάλειψη της πηγής θερμότητας, και το σβήσιμο μπορεί να αποβεί πολύ δύσκολο. Η ίδια η αποσύνθεση δεν είναι επικίνδυνη, αλλά το αέριο που απελευθερώνεται περιέχει τοξικές ουσίες (π.χ. Cl2, HCl, NOx).
Λιπάσματα νιτρικού ασβεστίου
Τα λιπάσματα νιτρικού ασβεστίου περιέχουν περίπου 15% κρυσταλλικό ύδωρ που ελαχιστοποιεί τις οξειδωτικές ιδιότητες αυτού του υλικού. Τα λιπάσματα με βάση το νιτρικό οξύ και το αμμωνιακό ασβέστιο έχουν ταξινομηθεί με βάση το ΠΕΣ/τον κανονισμό CLP ως «Οξεία τοξικότητα, Κατηγορία 4 H302, Προκαλεί σοβαρή οφθαλμική βλάβη, H318». Οι σάκοι προϊόντων φέρουν ετικέτες που συμμορφώνονται με τους σχετικούς κανονισμούς για τα χημικά προϊόντα. Τα λιπάσματα νιτρικού ασβεστίου δεν έχουν προκαλέσει ποτέ σοβαρό ατύχημα.
Προϊόντα ουρίας
Τα προϊόντα ουρίας δεν έχουν ταξινομηθεί ως επικίνδυνα υλικά σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1272/2008 (EC No. 1272/2008), CLP) και τους κανονισμούς του ΟΗΕ για τις μεταφορές, αλλά είναι δυνητικά επικίνδυνα διότι σε περίπτωση έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να απελευθερώσουν αμμωνία. Η ουρία δεν πρέπει να αναμιγνύεται με άλλες χημικές ουσίες, ενώ η ανάμειξή της με νιτρικό οξύ μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα επικίνδυνη.
Αποφυγή της κακής χρήσης των λιπασμάτων
Τα κτίρια και οι χώροι αποθήκευσης ή χειρισμού των λιπασμάτων θα πρέπει να ασφαλίζονται κατάλληλα ώστε να αποτρέπεται η είσοδος μη εξουσιοδοτημένων ατόμων. Τα λιπάσματα που περιέχουν νιτρικό αμμώνιο ή άλλα νιτρικά άλατα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή εκρηκτικών, όπως έχει συμβεί σε διάφορες τρομοκρατικές επιθέσεις ανά τον κόσμο.
Συνεπώς, η διαθεσιμότητα αυτών των προϊόντων περιορίζεται διά νόμου. Τα ορυκτά λιπάσματα που περιέχουν νιτρικό αμμώνιο σε ποσοστό 16% ή άνω δεν είναι διαθέσιμα για το κοινό. Μόνον οι αγρότες και άλλοι επαγγελματίες χρήστες έχουν πρόσβαση σε αυτά τα προϊόντα. (Κανονισμός της ΕΕ αριθ. 1907/2006, REACH)
Κατά κανόνα, αν η συγκέντρωση του αμμωνιακού αζώτου (NO3-N) και του νιτρικού αζώτου (NH4-N) είναι 8% ή υψηλότερη, τότε το προϊόν περιέχει περισσότερο από 16% άζωτο με τη μορφή νιτρικού αμμωνίου.
Απλές συμβουλές για την πρόληψη κακόβουλων πράξεων:
- Αποθηκεύετε τα ορυκτά λιπάσματα σε κλειδωμένους χώρους
- Καλύπτετε τα ορυκτά λιπάσματα που πρέπει να αποθηκεύονται σε εξωτερικούς χώρουςCover the mineral fertilizer that must be kept outdoors
- Ελέγχετε τακτικά αν τα λιπάσματά σας παρουσιάζουν έλλειψη, δηλαδή αν κάποιο λίπασμα έχει κλαπεί.Check regularly if you lack the mineral, ie if something may have been stolen.
- Τα λιπάσματα δεν πρέπει να πωλούνται σε άτομα τα οποία δεν είναι σίγουρο ότι θα τα χρησιμοποιήσουν για επαγγελματικούς σκοπούς.
