Παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση των αποδόσεων της πατάτας

Εδαφικές απαιτήσεις

Οι πατάτες καλλιεργούνται στη χώρα μας σε διάφορους τύπους εδαφών ωστόσο, ευνοούνται περισσότερο σε ελαφριάς σύστασης εδάφη (αμμοπηλώδη, πηλοαμμώδη), με περιεκτικότητα σε άργιλο μικρότερη του 25%. Χωράφια βαθιά, γόνιμα με επαρκή ποσότητα οργανικής ουσίας, διασφαλίζουν την καλή και όχι υπερβολική συγκράτηση του νερού, τον σωστό αερισμό του ριζικού συστήματος, την καλή τροφοδοσία των θρεπτικών στοιχείων στην καλλιέργεια και την ανεμπόδιστη ανάπτυξη των κονδύλων.

Οι πατάτες προτιμούν εδάφη χαμηλής αγωγιμότητας με τιμές εδαφικού pH από 5,5 έως 6,5. Χωράφια με τιμές pH πέραν του ιδανικού αυτού εύρους, εμφανίζουν πρόβλημα στη διαθεσιμότητα συγκεκριμένων θρεπτικών στοιχείων στην καλλιέργεια. Έτσι, σε πολύ όξινα εδάφη (χαμηλές τιμές pH) οι πατάτες μπορεί να υποφέρουν από τοξικότητα αργιλίου καθώς και από περιορισμένη διαθεσιμότητα φωσφόρου, καλίου, ασβεστίου και μαγνησίου. Σε αλκαλικά εδάφη (τιμές pΗ άνω του 7,5) η διαθεσιμότητα του φωσφόρου και όλων των ιχνοστοιχείων μπορεί να μειωθεί ακόμα και στις περιπτώσεις επάρκειάς τους στο έδαφος.

Πως το εδαφικό pH επηρεάζει τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων

Κλιματολογικές συνθήκες

Το ριζικό σύστημα της πατάτας μπορεί να αναπτυχθεί σε θερμοκρασίες εδάφους από 10 έως 35˚C. Η βέλτιστη θερμοκρασία του εδάφους για την ανάπτυξη της ρίζας και την έναρξη της κονδυλοποίησης είναι από 15 έως 20˚C. Οι θερμοκρασίες αυτές ευνοούν το γρηγορότερο σχηματισμό των κονδύλων και την αύξηση του αριθμού τους ανά φυτό.

Οι κόνδυλοι της πατάτας είναι ουσιαστικά τα διογκωμένα τμήματα του στολώνων της. Το ερέθισμα για την έναρξη του σχηματισμού τους (έναρξη κονδυλοποίησης) δίνεται από συγκεκριμένες ορμόνες ανάπτυξης του φυτού που η σύνθεσή τους ευνοείται από τη μικρότερη διάρκεια της ημέρας (μικρότερη φωτοπερίοδος). Αντίθετα, μεγαλύτερης διάρκειας ημέρες καθυστερούν την έναρξη της κονδυλοποίησης και ευνοούν την ανάπτυξη στολώνων και βλαστών.

Η θερμοκρασία επηρεάζει ακόμα την περιεκτικότητα της ξηράς ουσίας των κονδύλων. Γενικά, η πατάτα είναι φυτό που αναπτύσσεται καλύτερα σε δροσερά κλίματα. Σε υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος αυξάνεται ο ρυθμός αναπνοής των φυτών με αποτέλεσμα να καταναλώνονται γρηγορότερα τα στερεά διαλυτά των κονδύλων και να μειώνεται η ποσότητα της ξηράς ουσίας.

Η επίδραση της θερμοκρασίας του εδάφους στην ανάπτυξη της ρίζας

Πηγή: Sattelmacher et al., 1990

Καλλιεργητικές πρακτικές

Η διαχείριση του εδάφους γίνεται με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητάς του. Το όργωμα του χωραφιού που αποσκοπεί στην κατάλληλη προετοιμασία του, εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις της περιοχής, τον τύπο του εδάφους και την εποχή σποράς ενώ θα πρέπει να γίνεται σε βάθος κοντά στα 40cm. Ακολουθεί η προετοιμασία του χωραφιού για τη σπορά που γίνεται συνήθως με τη χρήση δισκοσβάρνας ή φρέζας, και αποσκοπεί στην αφρατοποίηση του εδάφους και την ταυτόχρονη ενσωμάτωση των βασικών λιπασμάτων.

H δημιουργία ομοιόμορφου εδαφικού ορίζοντα με καλή δομή σε βάθος 25cm, επιτρέπει την καλή σποροκλίνη και την επιτυχημένη εγκατάσταση της καλλιέργειας στο χωράφι. Η ομοιόμορφη εμφάνιση των φυτών σχετίζεται άμεσα με την επιτυχία της σποράς που πρέπει να γίνεται σε χωράφι καλά προετοιμασμένο, με ποσοστό υγρασίας 70-80% και θερμοκρασίες εδάφους 13-16 °C.

Σε ένα χωράφι που καλλιεργείται συστηματικά θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και το είδος της προηγούμενης καλλιέργειας με τη διαφορετική επίδραση που ασκεί η κάθε μια στην ισορροπία και τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους.

Το σκάλισμα του χωραφιού και το παράχωμα της πατάτας είναι πρακτικές με ουσιαστική επίδραση στην ανάπτυξη της καλλιέργειας.

Το παράχωμα (σαμάρωμα) πραγματοποιείται με αυλακωτήρες ή τσάπες και είναι μια σημαντική πρακτική που γίνεται σε έναν ή δύο χρόνους στην καλλιέργεια. Βελτιώνει τις συνθήκες καλλιέργειας της πατάτας αφού σκεπάζει τους νεοσχηματιζόμενους κονδύλους των φυτών, αποτρέπει το πρασίνισμά τους και την ποιοτική τους υποβάθμιση και αυξάνει τις τελικές αποδόσεις. Το σωστό σαμάρι θα πρέπει να καλύπτει το μητρικό κόνδυλο τουλάχιστον 20cm σε ύψος και 20 - 25cm σε πλάτος. Με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η συγκράτηση του νερού και η ρύθμιση της θερμοκρασίας του εδάφους.

Γενετικό υλικό

Η επιλογή του κατάλληλου πατατόσπορου γίνεται βάσει της πρωιμότητάς του, της προσαρμοστικότητάς του στην κάθε περιοχή και της συμπεριφοράς του στο μαγείρεμα (τρόπος μαγειρέματος). Η σωστή επιλογή μιας ποικιλίας παίζει καθοριστικό ρόλο στην ποσότητα και την ποιότητα της παραγωγής όπως και στη μετασυλλεκτική της συμπεριφορά.

Το μέγεθος του πατατόσπορου και η πυκνότητα της σποράς είναι ουσιαστικοί παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία της καλλιέργειας. Ιδανικά, ο σπόρος θα πρέπει να είναι υγιής, απαλλαγμένος από έντομα και ασθένειες, σε κατάλληλη φυσιολογική ηλικία (κόνδυλοι με σκληρά κοντά και υγιή φύτρα) και βάρος από 40-50 γραμμάρια.

Το γρήγορο φύτρωμα (ευνοϊκές συνθήκες, φυτρωμένοι σπόροι) ευνοεί τη γρηγορότερη ανάπτυξη των φυτών, τη μεγαλύτερη συγκέντρωση διαλυτών στερεών στους κονδύλους, την αύξηση του βάρους τους και της ξηράς ουσίας.

Κάθε ποικιλία έχει τα δικά της ποιοτικά χαρακτηριστικά. Μεγάλη σημασία έχει η περιεκτικότητα των κονδύλων σε ξηρά ουσία και αναγωγικά σάκχαρα που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά της πατάτας στο μαγείρεμα. Σε γενικές γραμμές ποικιλίες με υψηλά ποσοστά ξηράς ουσίας (επιθυμητό χαρακτηριστικό), έχουν μικρότερη περιεκτικότητα σε αναγωγικά σάκχαρα.

Πατατόσπορος κατάλληλος για σπορά

Φυτοπροστασία

Ο επιτυχημένος έλεγχος των ζιζανίων διασφαλίζει ότι τα φυτά θα αναπτυχθούν στον αγρό χωρίς ανταγωνισμό και επομένως χωρίς δυσμενείς επιδράσεις για την τελική τους απόδοση. Το ίδιο ισχύει και για τα έντομα ή τις ασθένειες που προσβάλλουν την πατάτα. Η επιτυχημένη διαχείριση όλων των παραπάνω θα πρέπει να στηρίζεται στην αναγνώριση των ζιζανίων, των εντόμων και των ασθενειών ώστε να επιλέγεται κατά περίπτωση το καταλληλότερο φυτοπροστατευτικό σκεύασμα.

Διαχείριση του νερού

Η πατάτα είναι καλλιέργεια με μεγάλες υδατικές απαιτήσεις γι’ αυτό και η υγρασία του εδάφους δεν πρέπει να πέφτει κάτω από τα επίπεδα εκείνα που περιορίζουν την ανάπτυξη της πατάτας στα διάφορα στάδια της φυσιολογικής της εξέλιξης. Η συχνότητα των ποτισμάτων και η ποσότητα του νερού εξαρτώνται από τον τύπο του εδάφους, την θερμοκρασία του περιβάλλοντος, την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας, την πυκνότητα φύτευσης, το στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας, την περίοδο ανάπτυξης της καλλιέργειας (ανοιξιάτικη ή φθινοπωρινή πατάτα) και την ποικιλία.

Από τη φύτευση μέχρι και το στάδιο του σχηματισμού των κονδύλων, η εδαφική υγρασία θα πρέπει να διατηρείται σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο μέχρι και το βάθος των 10-20cm (επίπεδο σποράς), χωρίς όμως υπερβολές αφού οι ανάγκες τις καλλιέργειας σε νερό στο στάδιο αυτό είναι μικρές και οι κόνδυλοι ευαίσθητοι στα διάφορα παθογόνα του εδάφους (μύκητες, βακτήρια) που ευνοούνται από την πολύ υγρασία.

Οι μεγαλύτερες ανάγκες της καλλιέργειας σε νερό εμφανίζονται από το στάδιο του σχηματισμού των κονδύλων μέχρι και το γέμισμά τους, αφού εδώ η καλλιέργεια καταναλώνει ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των συνολικών της αναγκών. Στόχος μας είναι να καλύψουμε τις μεγάλες ανάγκες που προκύπτουν από την έντονη φωτοσυνθετική δραστηριότητα των φυτών και την έντονη διαπνοή τους στα στάδια αυτά. Η χορήγηση του νερού εδώ, θα πρέπει να είναι σταθερή και ομοιόμορφη ώστε να αποφευχθούν συμπτώματα ανομοιόμορφης ανάπτυξης των κονδύλων και σχισίματα που υποβαθμίζουν την τελική παραγωγή.

Την περίοδο της ωρίμανσης (2-3 εβδομάδες πριν τη συγκομιδή) η παροχή του νερού θα πρέπει να είναι μειωμένη έως σταματημένη, ώστε η καλλιέργεια να χρησιμοποιήσει όλο το νερό που είναι ήδη αποθηκευμένο στο ριζικό της σύστημα, αυξάνοντας έτσι την πρωιμότητα της παραγωγής και την περιεκτικότητα των καρπών σε ξηρά ουσία.

Η σωστή διαχείριση του νερού συμβάλλει εξίσου στην ελαχιστοποίηση των προβλημάτων από ασθένειες και έντομα. Η υπερβολική παροχή νερού και η κακή στράγγιση των εδαφών ευνοούν την εμφάνιση πολλών ασθενειών (μύκητες) που υποβαθμίζουν την τελική παραγωγή.

Σχίσιμο από ανομοιόμορφη άρδευση της καλλιέργειας

Η επιλογή του κατάλληλου αρδευτικού συστήματος γίνεται πάντα με βάση τις δυνατότητες του παραγωγού και τις υποδομές του κάθε χωραφιού. Ανεξαρτήτως όμως της επιλεγμένης μεθόδου θα πρέπει να διασφαλίζεται η παραπάνω στρατηγική διαχείρισης του νερού για την επίτευξη της βέλτιστης παραγωγής